Laurentii - numquam solus incedes

Genealogie Laurentii

Numquam solus incedes

Inhoud

Verhalen

Kaart onder Public Domain, Top, 2008 (Bron: Wikimedia). – Satelietfoto/kaart © Google / TerraMetrics Kaartgegevens, 2018, onder gebruikslicentie.

Verhalen - 1831 - Jaak Lauwers voortvluchtig te Baarle-Hertog, Belgische enclave in Nederland

Toen op 25 augustus 1830 in Brussel de Belgische revolutie uitbrak, schepte dat problemen in Baarle-Hertog, het Belgisch deel van Baarle in Nederland. De enclavegrenzen waren vastgelegd bij de Vrede van Munster in 1648, en werden gedurende negen jaar betwist door de Nederlanders. Vooral in 1831 voelden de Baarlenaren zich bedreigd door de aanwezigheid van soldaten. Op 21 maart mocht de jaarmarkt niet plaatshebben. En op 23 april werd aan de kerk omgeroepen dat wegens 'de tegenwoordige tijdsomstandigheden...het verboden is om ter gelegenheid van het in ondertrouw opnemen of trouwen 't zij door de zoogenaamde bruidegomsgasten of geburen, 't zij met pistolen of geweren te schieten, 't zij bij dagen of bij nagten'. Op iedere overtreding stond een boete van zes gulden per delinquent. De ouders waren verantwoordelijk voor hun kinderen, de "meesters" voor hun dienstboden.

Op 20 augustus 1831 kwam tussen 12 en 13u een detachement Franse dragonders langs bij de burgemeester van Baarle-Hertog: een luitenant kwam met tien soldaten vanuit Turnhout om te controleren of de Hollandse troepen het Belgische grondgebied hadden verlaten. Het bleef onrustig in Baarle, en er waren regelmatig conflicten met de Nederlandse troepen. Op 29 november 1831 arriveerden tussen 15 en 16u ongeveer 200 eenheden van het Belgische leger. De burgemeester van Baarle-Nassau wilde geen Belgische soldaten inkwartieren. Hij vond dat het oude gebruik om de inkwartiering te verdelen onder de twee gemeenten niet meer opging omdat hij nergens de daaraan verbonden onkosten vergoed kon krijgen. Een uur later arriveerde vanuit Turnhout met slaande trom een tweede detachement. De soldaten vatten post in taverne Den Engel en vroegen zich af waarom de Belgische vlag niet uithing...

Een aantal Baarlese jongens verzuimden te voldoen aan de verplichtingen van de wet betreffende de nationale militie en was voortvluchtig, o.a. Jan Peter Sprangers, Corneel Michielsen, Lauwerijs Pluyms, Adriaan Verhoeven, Jaak Aarts, Corneel Verheyen, Frans Van Lier, Jaak Lauwers en Willem Claesen. Zij konden gebruik maken van 'Zijne Majesteits goedgunstige vaderlijke genegenheid opzichtens de Noord-Brabantse deserteurs' en terugkeren naar hun post.

Niet iedereen keerde terug. Wilhelmus Claesen was op 7 april 1838 nog altijd voortvluchtig. Hij werd in 1831 opgeroepen als opvolger van Jaak Lauwers omdat ook hij niet was komen opdagen. Op 17 oktober 1831 meldde Lauwers zich alsnog, waarna burgemeester Hendrickx vroeg om Claesen van zijn plicht te ontheffen. Zover kwam het niet omdat Lauwers een gebrek vertoonde aan één van de vingers van zijn rechterhand en werd afgekeurd. Herhaaldelijk werden door de marechaussee bruuske recherches uitgevoerd bij de ouders van Willem Claesen. De deserteur werd nooit gevat maar op 13 december 1837 stierf zijn moeder tijdens zo'n aktie van de schrik. Ook de toestand van de vader, Jan, verslechterde. Deze voerman was reeds tien jaar bedlegerig en ziek. De burgemeester richtte zich tot de gouverneur van de provincie Noord-Brabant met de vraag om Jan Claesen te sparen: hij had immers een zoon en vier minderjarige dochters ten laste en bij een eventuele geldboete zou het gezin ten laste van het armenbestuur komen.

Afbeelding: Baarle-Hertog is een geheel van 22 Belgische enclaves, volledig omgeven door Baarle-Nassau, Nederlands grondgebied. 4 andere delen zijn verbonden met andere Belgische gemeenten: de Baalbrugse Bemden, een strook land langs het Merkske, Zondereigen-Ginhoven en een gebied bij Weelde-Station.